దాదాపు ప్రతి 40 సెకన్లకు ఒక కేసు నమోదు: బ్రెయిన్ స్ట్రోక్
దిశ, ఫీచర్స్: మెదడు ద్వారా రక్త ప్రసరణ మార్గంలో మార్పులు చోటు చేసుకున్నప్పుడు స్ట్రోక్ వస్తుంది. బ్రెయిన్ సెల్స్‌కు ఆక్సిజన్, పోషకాలు చేరుకోవడానికి రక్తం సహాయపడినప్పుడు ఇలా జరుగుతుంది. రక్త ప్రసరణలో ఆటంకం కణాలకు ఆక్సిజన్ ప్రవాహానికి అంతరాయం కలిగిస్తుంది. వాటిని చనిపోయేలా చేస్తుంది. ఇండియన్ స్ట్రోక్ అసోసియేషన్ ప్రకారం భారతదేశంలో దాదాపు 18 లక్షల స్ట్రోక్ కేసులు నమోదయ్యాయి. 2023 AIIMS నివేదిక ప్రకారం.. దాదాపు ప్రతి 40 సెకన్లకు ఒకరికి స్ట్రోక్ వస్తుంది. ప్రతి నాలుగు నిమిషాలకు ఒక స్ట్రోక్ సంబంధిత మరణం సంభవిస్తుంది. స్ట్రోక్ అనేది మనకు తెలిసిన దానికంటే చాలా సాధారణం. కానీ దాని చుట్టూ అనేక అపోహలు ఉన్నాయి.
శరీరంలో ఒక వైపు బలహీనత లేదా తిమ్మిరి లేదా దృష్టి లోపం వంటి నిర్దిష్ట సమస్యను ఎదుర్కొన్నప్పుడు తీవ్రమైన స్ట్రోక్‌గా పరిగణిస్తారు. మెదడు లేదా కేంద్ర నాడీ వ్యవస్థలోని ఒక భాగానికి రక్త ప్రవాహం అకస్మాత్తుగా నిరోధించబడినప్పుడు లేదా ఈ ప్రాంతాల్లో రక్తస్రావం అయినప్పుడు ఇలా జరుగుతుంది. ఈ లక్షణాలు చాలా అకస్మాత్తుగా, కొన్ని నిమిషాల్లో లేదా గంటలలో సంభవిస్తాయి. కొన్నిసార్లు తీవ్రమైన పరిణామాలను కలిగి ఉంటాయి. ఇంతకీ స్ట్రోక్ ఎన్ని రకాలు? ఇలాంటప్పుడు వేగవంతంగా స్పందించడంతో కలిగే లాభాలేంటి? తెలుసుకుందాం.
1. ఇస్కీమిక్ స్ట్రోక్
మెదడులోని ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ భాగాలకు రక్త ప్రసరణకు ఆటంకం ఏర్పడినప్పుడు ఇస్కీమిక్ స్ట్రోక్ సంభవిస్తుంది. ‘గోల్డెన్ అవర్’ అనేది రోగలక్షణం స్టార్ట్ అయ్యాక కీలకమైన ప్రారంభ గంటలను సూచిస్తుంది. లక్షణాలు ముందుగానే గుర్తిస్తే.. రోగిని ప్రత్యేక స్ట్రోక్ సెంటర్‌కు తీసుకెళ్లవచ్చు. ఇక్కడ రక్తనాళంలో అడ్డంకిని కలిగించే గడ్డను కరిగించడానికి ఒక ఇంజెక్షన్ ఇవ్వబడుతుంది. ఈ ప్రక్రియను రీకెనలైజేషన్ అంటారు. ఇది సకాలంలో జరిగితే మెదడు దెబ్బతినడాన్ని పరిమితం చేస్తుంది. మెరుగైన ఫలితాలకు దారి తీస్తుంది.
2. హెమరేజిక్ స్ట్రోక్
ఈ రకమైన స్ట్రోక్ మెదడులోని ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ప్రాంతాల్లో రక్తస్రావం కలిగి ఉంటుంది. కొన్ని సందర్భాల్లో అత్యవసర శస్త్రచికిత్స చేయాల్సి ఉంటుంది. ఎంత త్వరగా సర్జరీ చేస్తే బతికే అవకాశాలు అంత ఎక్కువగా ఉంటాయి. ఇస్కీమిక్ మరియు హెమోరేజిక్ స్ట్రోక్‌లు రెండింటికీ వేగవంతమైన ప్రతిస్పందన అవసరం. ఈ మధ్య గుండె కోసం చేసిన యాంజియోప్లాస్టీని పోలి ఉండే ఇస్కీమిక్ స్ట్రోక్‌కు కొన్ని ఎండోవాస్కులర్ ప్రక్రియలు వెలువడ్డాయి. మెదడు రక్త నాళాలను యాక్సెస్ చేయడానికి వైర్లు, కాథెటర్‌లను ఉపయోగించడం ఈ విధానాలలో ఉంటుంది. గడ్డలను తీయవచ్చు. నిరోధించబడిన రక్త నాళాలు తిరిగి తెరవచ్చు. రక్తనాళాన్ని సకాలంలో విజయవంతంగా తిరిగి తెరిచినట్లయితే.. ఫలితం మరింత అనుకూలంగా ఉంటుంది.
స్ట్రోక్ ప్రమాదాన్ని పెంచే కారకాలు ఏమిటి?
తీవ్రమైన స్ట్రోక్‌కు సంబంధించిన ప్రమాద కారకాలను రెండుగా వర్గీకరించవచ్చు. మోడిఫయబుల్ అండ్ నాన్‌మోడిఫయబుల్. జన్యుశాస్త్రం, వయస్సు, కుటుంబ చరిత్ర వంటి మార్పులేని కారకాలు నియంత్రించలేని లేదా మార్చలేని అంశాలు. కాగా సవరించదగిన కారకాలపై దృష్టి పెట్టడం చాలా అవసరం. సాధారణంగా, 60 ఏళ్లు మరియు అంతకంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న వృద్ధలు స్ట్రోక్‌లను ఎదుర్కొనే ప్రమాదం ఎక్కువగా ఉంటుంది. అయినప్పటికీ 30 మరియు 40 సంవత్సరాల మధ్య వయస్సు గల వ్యక్తులు కూడా స్ట్రోక్‌ల బారిన పడటం సర్వసాధారణంగా మారింది. ఇది ధూమపానం, మద్యపానం మరియు యువ తరంలో ప్రబలంగా ఉన్న నిశ్చల అలవాట్లు వంటి జీవనశైలి ఎంపికలకు కారణమని చెప్పవచ్చు. ఈ కారకాలు అధిక రక్తపోటు, అధిక బరువు, మధుమేహం, అనారోగ్యకరమైన ఆహారం వంటి పరిస్థితులకు దారితీయవచ్చు. ఇవన్నీ స్ట్రోక్ సంభావ్యతను పెంచుతాయి. లైఫ్ స్టైల్ హ్యాబిట్స్ చేంజ్ చేసుకుంటే స్ట్రోక్ ప్రమాదాన్ని తగ్గించడానికి అవకాశాన్ని అందిస్తుంది.
తీవ్రమైన స్ట్రోక్ సంకేతాలను గుర్తించడం
స్ట్రోక్ సంకేతాలను గుర్తించడంలో సహాయపడే FAST అనే ఉపయోగకరమైన సాధనం ఉంది:
F - ముఖం: ఒక వైపు ముఖం పడిపోతే, అది స్ట్రోక్ యొక్క సంభావ్య లక్షణం కావచ్చు.
A - చేయి బలహీనత: రోగి తన చేతిని పైకి ఎత్తలేకపోతే లేదా దానిలో బలహీనత ఉంటే.
S - ప్రసంగం: అస్పష్టమైన ప్రసంగం లేదా అస్సలు మాట్లాడలేకపోవడం.
T - సమయం: ఎవరైనా ఈ లక్షణాలను ప్రదర్శిస్తే, వారిని ఆసుపత్రికి తరలించి చికిత్స ప్రారంభించడం చాలా ముఖ్యం.
ఒక రోగి ఈ లక్షణాలలో ఒకటి లేదా రెండు లక్షణాలను కలిగి ఉంటే.. స్ట్రోక్‌ను ఎదుర్కొనే అవకాశం 10కి 8-9 సార్లు ఎక్కువగా ఉంటుంది. అందువల్ల, ఈ లక్షణాలలో ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ఉంటే తక్షణ వైద్య సహాయం అవసరం.
తీవ్రమైన స్ట్రోక్ .. తీసుకోవలసిన చర్యలు
అనేక ఇతర వైద్య పరిస్థితులకు విరుద్ధంగా, తీవ్రమైన స్ట్రోక్‌తో వ్యవహరించేటప్పుడు ప్రథమ చికిత్స ప్రమేయానికి ఎక్కువ అవకాశం లేదు. అత్యంత కీలకమైన దశ ఏమిటంటే, లక్షణాలను వెంటనే గుర్తించడం మరియు అవసరమైన చికిత్స కోసం రోగిని వైద్య సదుపాయానికి త్వరగా తీసుకురావడం. సమయాన్ని వృధా చేయకూడదు. వ్యక్తి స్ట్రోక్‌తో బాధపడుతున్నాడా లేదా అనేది మీకు పూర్తిగా తెలియకపోయినా.. స్ట్రోక్లక్షణాలు లేదా సంకేతాలను గమనిస్తే జాగ్రత్త వహించడం మంచిది. ఆసుపత్రిలో అత్యవసర వైద్యులు సాధారణంగా CT స్కాన్ లేదా MRI వంటి స్కాన్‌ను సిఫార్సు చేస్తారు. న్యూరాలజిస్ట్ పరిస్థితిని అంచనా వేస్తాడు. రోగికి థ్రోంబోలిటిక్ ఇంజెక్షన్ వంటి చికిత్స అవసరమా అని నిర్ణయిస్తారు.
